انواع ضدعفونی‌کننده‌ها
بی شک یکی از موارد مهمی که در سلامت محیط زندگی انسان تاثیر می‌گذارد؛ ضدعفونی‌کننده‌ها هستند. این مورد به خصوص در بیمارستان‌ها مسئله‌ی مهمی است زیرا محیط‌های درمان ذاتاً آلوده هستند و به دلیل خدماتی که ارائه می‌کنند می‌تواند بر سلامت بیماران و همراهان آنها تاثیر منفی بگذارند. در مدت زمان گذشته پاندمی بیماری کرونا بیش از پیش مسئله‌ی ضدعفونی‌کردن محیط و توجه به بهداشت فردی را مهم شمرده است.
در این مقاله تلاش شده تا با زبانی ساده از صفر تا صد انواع ضدعفونی‌کننده‌ها و کاربرد آنها در زندگی روزمره‌ی انسان‌ها توضیح داده شود.
ضدعفونی‌کننده مناسب چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد؟
ترکیبات شیمیایی بسیاری در انواع گوناگونی از ضدعفونی‌کننده‌ها وجود دارد که می‌تواند؛ بر روی انواع میکروب‌ها تاثیر بگذارد و باعث از بین رفتن و توقف رشد میکروب گردد. بنا بر اهداف گوناگون می‌توان از ضدعفونی‌کننده متفاوتی استفاده کرد که بر روی گونه‌های متفاوتی از میکروب‌ها اعم از باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها، کپک، مخمر و… تأثیرگذار باشند. در روش ضدعفونی کردن هدف از بین بردن و متوقف کردن رشد و نمو میکروب‌های روی بافت زنده است. در روش گندزدایی هدف از بین بردن ارگانیسم‌های بیماری‌زا روی سطح اشیا می‌باشد.
ضدعفونی‌کننده‌ها به چند دسته تقسیم می‌شوند؟
ضدعفونی‌کننده‌ها می‌توانند پایه‌ی الکلی، فنولی و آمونیوم چهارتایی داشته باشند. هر کدام از این ضدعفونی‌کننده‌ها به گونه‌های متفاوتی روی انواع باکتری و میکروب‌ها تاثیر دارند. ضدعفونی‌کننده‌های فنولی غشای سلولی میکروارگانیسم‌ها را از بین می‌برند. آنها اثر باکتری‌کشی، قارچ‌کشی و ویروس‌کشی دارند اما در برابر باکتری‌هایی مانند کلستریدیوم دیفیسیل بی‌اثر هستند. با توجه به میزان اثرگذاری فنول‌ها از آنها برای ضدعفونی تجهیزات و اتاق‌های درمانی با میزان حساسیت کم استفاده می‌شود.
در بحث مراقبت‌های بهداشتی به ترکیب شیمیایی محلول در آب الکل اتیل و الکل ایزوپروپیل، الکل گفته می‌شود که خواص میکروب‌کشی دارند. الکل‌ها خاصیت باکتری‌کشی سریعی دارند علاوه بر این خاصیت قارچ‌کشی و ویروس‌کشی هم دارند. اما اسپور باکتری‌ها را از بین نمی‌برند. غلظت مناسب برای فعالیت ضد باکتریایی الکل‌ها بین 60 تا 90 درصد است و در صورت رقیق شدن و رسیدن به غلظت 50 درصد و کمتر اثرگذاری آن کاهش پیدا می‌کند.
متیل الکل (متانول) ضعیف‌ترین اثر ضد باکتریایی را در بین الکل‌ها را دارد و بنابراین به ندرت در مراکز بهداشتی و بیمارستان‌ها استفاده می‌شود. الکل اتیل در غلظت 60 تا 80 درصد ویروس‌کشی قوی است که تمام ویروس‌های چربی‌دوست مثل ویروس آنفلوانزا و بسیاری از ویروس‌های آب‌دوست (مانند آدنو ویروس، آنترو ویروس، رینو ویروس و روتا ویروس) را غیرفعال می‌کند اما روی ویروس هپاتیت A یا ویروس فلج اطفال اثر ندارد. الکل ایزوپروپیل در برابر ویروس‌های غیر لیپیدی فعال نیست اما کاملاً در برابر ویروس‌های چربی فعال است مطالعات همچنین توانایی الکل اتیل و ایزوپروپیل را برای نشان داده است.
الکل‌های به طور موثری برای ضد عفونی کردن دماسنج‌های دهانی و مقعدی استفاده می‌شود ولی برای استریل کردن مواد پزشکی و جراحی توصیه نمی‌شوند، زیرا نمی‌توانند به مواد غنی از پروتئین نفوذ کنند. بسیاری از عفونت‌های کشنده بعد از عمل زمانی اتفاق افتاده می‌افتد که از الکل‌ها برای استریل کردن ابزارهای جراحی آلوده به اسپورهای باکتریایی استفاده شده است.
از ترکیبات آمونیوم چهارتایی برای اهداف کلینیکی مختلفی نظیر گندزدایی قبل از عمل، ضد عفونی وسایل غیر حساس و تمیز کردن و رفع بو از سطوح استفاده می‌شود. این ضدعفونی‌کننده خواص ضد باکتریایی، قارچ‌کشی و ویروس‌کشی دارد.
به هنگام استفاده از مواد ضدعفونی‌کننده به چه مواردی باید دقت نمود؟
مهمترین نکته این است که هیچ ضدعفونی‌کننده و یا گندزدا بلافاصله نمی‌تواند تاثیر خود را بر سطوح بگذارد؛ بلکه به گذشت زمان مشخصی نیاز است. باتوجه به اینکه دما و غلظت ضدعفونی‌کننده دو فاکتور مهم در نابودی میکروارگانیسم‌ها است؛ حتما توصیه می‌شود؛ به غلظت پیشنهادی روی بسته ضدعفونی‌کننده و همچنین به دستورالعمل چگونگی استفاده و یا رقیق سازی آن توجه نمایید.
کلام آخر
ترکیبات دیگری نیز در از بین بردن میکروارگانیسم‌ها موثر هستند مانند: ترکیبات کلر، یدوفورها، اسید‌ها/قلیا‌ها، فلزات سنگین و … . مهم این است که برای نوع مصرفمان هوشمندانه ضدعفونی‌کننده یا گندزدا مناسب را انتخاب کنیم.
سلام
خیلی ممنون